Zachowek jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych instytucji prawa spadkowego. Z jednej strony zabezpiecza interesy najbliższej rodziny, aby ci uzyskali cokolwiek z majątku zmarłego, natomiast z drugiej strony doprowadza do sytuacji, kiedy nawet osoba skłócona ze spadkodawcą, postępująca wbrew woli spadkodawcy, może uzyskać prawo do zachowku i skutecznie go dochodzić. Wiele osób nie wie, że może skorzystać z prawa do zachowku i ubiegać się o zapłatę należnej części majątku spadkowego.
Kiedy można żądać zachowku? Kompendium wiedzy dla spadkobierców
Śmierć bliskiej osoby to nie tylko czas żałoby, ale również moment, w którym pojawiają się kwestie związane z dziedziczeniem. Często zdarza się, że spadkodawca pomija w testamencie najbliższych członków rodziny lub przekazuje cały majątek osobom trzecim. W takich sytuacjach prawo przewiduje instytucję zachowku, która ma na celu ochronę interesów najbliższych krewnych zmarłego.
Podobnie w przypadku, kiedy spadkodawca dokonał za życia darowizn, poprzez które wyzbył się majątku spadkowego. Wtedy również najbliższym przysługuje prawo do żądania zachowku.
Czym jest zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która zapewnia najbliższym członkom rodziny zmarłego prawo do części majątku, nawet jeśli zostali pominięci w testamencie lub za życia spadkodawca dokonał darowizn. Jest to roszczenie pieniężne przysługujące określonym osobom, które nie otrzymały należnej im części spadku. Zachowek jest prawem do części spadku, co chroni prawa osób najbliższych do otrzymania choćby części majątku, jaki zgromadził spadkodawca
Kto ma prawo do zachowku?
Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, prawo do zachowku przysługuje:
- Zstępnym spadkodawcy (dzieciom, wnukom, prawnukom),
- Małżonkowi spadkodawcy,
- Rodzicom spadkodawcy, jeśli nie ma zstępnych.
Warto zaznaczyć, że prawo do zachowku nie przysługuje rodzeństwu spadkodawcy ani dalszym krewnym. Prawo te jest dziedziczne.
Kiedy można żądać zachowku?
Prawo do zachowku powstaje w sytuacjach, gdy:
- Pominięcie w testamencie: Spadkodawca sporządził testament, w którym nie uwzględnił osób uprawnionych do dochodzenia zachowku.
- Darowizny za życia spadkodawcy: Spadkodawca przekazał znaczną część majątku osobom trzecim w formie darowizn, pomijając przy tym najbliższych krewnych.
- Zapis windykacyjny: Spadkodawca ustanowił zapis windykacyjny na rzecz innych osób, pomijając uprawnionych do zachowku.
W takich przypadkach uprawnieni mogą dochodzić swoich praw, żądając zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej od spadkobierców lub obdarowanych. Samo ustalenie prawa do zachowku wymaga analizy zarówno stopnia pokrewieństwa, jak również sposoby wyzbycia się majątku przez spadkodawcę.
Wysokość zachowku
Wysokość zachowku zależy od wartości udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu w przypadku dziedziczenia ustawowego:
- Połowa wartości udziału – przysługuje osobom pełnoletnim i zdolnym do pracy.
- Dwie trzecie wartości udziału – przysługuje małoletnim lub osobom trwale niezdolnym do pracy.
Przykład: Jeśli spadkodawca miał jedno dziecko pełnoletnie i cały majątek przekazał w testamencie osobie trzeciej, dziecko ma prawo żądać zachowku w wysokości połowy wartości spadku.
Terminy dochodzenia zachowku
Roszczenie o zachowek przedawnia się po upływie 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku, w zależności od sytuacji. Po tym czasie dochodzenie roszczenia może być utrudnione lub niemożliwe. Warto zlecić adwokatowi od spadków analizę terminu przedawnienia, gdyż wystąpienie do sądu o zachowek po upływie tego terminu doprowadzi do przegrania sprawy o zachowek.
Kiedy nie przysługuje zachowek?
Prawo do zachowku nie przysługuje w następujących przypadkach:
- Wydziedziczenie: Spadkodawca wyraźnie pozbawił uprawnionego prawa do zachowku w testamencie, wskazując przy tym przyczynę zgodną z przepisami prawa.
- Zrzeczenie się dziedziczenia: Uprawniony zawarł ze spadkodawcą umowę o zrzeczenie się dziedziczenia.
- Odrzucenie spadku: Uprawniony odrzucił spadek, co skutkuje utratą prawa do zachowku.
- Uznanie za niegodnego dziedziczenia: Sąd uznał uprawnionego za niegodnego dziedziczenia z powodu określonych w przepisach przyczyn.
Jak dochodzić zachowku?
Na samym początku należy ustalić, czy zachowek należy się danej osobie i w jakiej wysokości. Następnie należy skierować do osoby zobowiązanej do zapłaty przedsądowe wezwanie do zapłaty. Jeżeli osoba zobowiązana nie zapłaci, należy wystąpić do właściwego sądu o zapłatę.
Proces dochodzenia zachowku może być skomplikowany, dlatego warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata. Dodatkowo, kierując pozew o zapłatę zachowku należy uiścić wysoką opłatę sądową. W przypadku niewłaściwie sporządzonego pozwu lub wytoczenia powództwa przeciwko niewłaściwej osobie, opłata może przepaść. Jako adwokat od spraw spadkowych działający na terenie Jeleniej Góry, Bogatyni i całego Dolnego Śląska oferuję kompleksową pomoc prawną w sprawach związanych z zachowkiem.
Zapewniamy profesjonalne doradztwo i reprezentację w sprawach spadkowych, w tym w dochodzeniu roszczeń o zachowek.
Podsumowanie
Zachowek to ważna instytucja prawa spadkowego, która chroni interesy najbliższych członków rodziny zmarłego. Jeśli zostałeś pominięty w testamencie lub spadkodawca przekazał majątek osobom trzecim, możesz mieć prawo do zachowku. Warto skonsultować się z doświadczonym adwokatem od spraw spadkowych, aby skutecznie dochodzić swoich praw.
Jeśli potrzebujesz pomocy w sprawach związanych z zachowkiem, skontaktuj się z Kancelarią Adwokacką Adwokat Ernest Obaz. Oferujemy profesjonalne wsparcie i indywidualne podejście do każdej sprawy.